Trong phiên họp Hội đồng khoa học Viện Nghiên cứu hạt nhân Dubna (JINR) lần thứ 135 diễn ra vào ngày 15-16/02/2024, bài báo của TS. Trần Chiến Thắng – giảng viên Khoa Khoa học Ứng dụng, Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật TP.HCM và các cộng sự đã được trao giải Ba trong lĩnh vực Vật lý lý thuyết.

TS. Trần Chiến Thắng

Đây là giải thưởng của Viện Dubna dành cho các nghiên cứu xuất sắc nhất trong năm 2023. Các nghiên cứu có thể thuộc lĩnh vực lý thuyết, thực nghiệm, phương pháp và thiết bị hoặc nghiên cứu ứng dụng theo các chủ đề nghiên cứu của Viện. Các bài báo phải có mức độ ảnh hưởng lớn (world science level) và được hoàn thành trong năm hiện tại. Hằng năm, hội đồng 11 người (bao gồm một thư ký) được Viện thành lập để đánh giá các bài báo đăng ký giải thưởng. Hội đồng bao gồm đại diện của Ban giám đốc Viện và các nhà khoa học đầu ngành. Giải thưởng được công bố tại phiên họp mùa đông của Hội đồng khoa học Viện. Nhóm nghiên cứu có thể đăng ký một bài báo độc lập hoặc một series bài báo liên quan đến cùng một chủ đề nghiên cứu. Mỗi tác giả đoạt giải được trao một chứng nhận giải thưởng.

Công trình Phân rã yếu của hadron nặng trong cuộc tìm kiếm Vật lý mới (Weak decays of heavy hadrons in light of search for new physics) được thực hiện bởi nhóm tác giả G. Ganbold, M. Ivanov, A. Issadykov, V. Lyubovitskij, Tran Chien Thang, Zh. Tyulemissov (tên tác giả xếp theo thứ tự bảng chữ cái) đã đạt giải Ba ở lĩnh vực Vật lý lý thuyết. Được biết, TS. Trần Chiến Thắng là nhà nghiên cứu Việt Nam duy nhất được Dubna trao giải thưởng năm 2023.

Chia sẻ về đề tài, TS. Trần Chiến Thắng cho biết: Gần đây, trong kết quả thực nghiệm từ các phòng thí nghiệm với B-meson như BABAR, Belle và LHCb liên tục xuất hiện những chênh lệch đáng kể so với các tiên đoán lý thuyết theo Mô hình chuẩn của các hạt cơ bản. Một trong số đó là việc độ rộng phân rã đo được của các phân rã semileptonic luôn lớn hơn giá trị lý thuyết trong Mô hình chuẩn, dẫn đến khả năng vi phạm tính toàn thể của các lepton (Lepton Flavor Universality). Những sai lệch đáng kể giữa thực nghiệm và lý thuyết cũng được quan sát thấy trong các phân rã hiếm, gợi lên những ý tưởng về khả năng xuất hiện của Vật lý mới ngoài phạm vi Mô hình chuẩn. Do đó xuất hiện rất nhiều nghiên cứu lý thuyết và thực nghiệm liên quan trong cộng đồng Vật lý hạt cơ bản trong thời gian gần đây. Công trình nghiên cứu của nhóm chúng tôi đã tiến hành tính toán lý thuyết cho biên độ phân rã và các đặc trưng khác của các quá trình phân rã của hadron nặng (cụ thể là B-meson, Charmonium và Lambda baryon) trong và ngoài phạm vi Mô hình chuẩn, từ đó thăm dò các hiệu ứng của Vật lý mới có thể xuất hiện và đề xuất những phép đo đạc thực nghiệm tại các máy gia tốc cho phép kiểm tra các hiệu ứng này. Phương pháp nghiên cứu trong đề tài dựa trên việc tính toán các giản đồ Feynman trong khuôn khổ Mô hình quark hiệp biến có tính đến sự cầm tù hồng ngoại. Các hiệu ứng của Vật lý mới ngoài Mô hình chuẩn được khảo sát bằng cách nghiên cứu một hàm Hamilton hiệu dụng mở rộng bao gồm các toán tử 4-fermion có số thứ nguyên bằng sáu.

TS. Trần Chiến Thắng

TS. Trần Chiến Thắng từng học Tiến sĩ Vật lý lý thuyết tại Viện Vật lý kỹ thuật Moscow và làm PostDoc tại Đại học Napoli, Ý. Năm 2021, TS. Trần Chiến Thắng đã được Hội Vật lý lý thuyết Việt Nam trao giải thưởng Nhà nghiên cứu trẻ với 03 công trình xuất bản trên Tạp chí Physical Review D và nhận được 03 đề cử của GS. Mikhail Ivanov (Phòng Vật lý lý thuyết Bogoliubov Dubna), GS. Pietro Colangelo (Viện Nghiên cứu hạt nhân Quốc gia Bari, Ý) và GS. Pierre Darriulat (Trung tâm vũ trụ Việt Nam).

Tổng hợp: Hoàng Tú, Thanh Nhi